Notarissen wijzen hun klanten op het belang van een levenstestament. Helemaal goed! Echter, over de uitvoering van dit levenstestament wordt niet altijd goed nagedacht.
Ik lees regelmatig uitspraken van rechters op het gebied van levenstestamenten en stel mij daarbij de volgende vraag: hoe kan dit conflict voorkomen worden?
Het volgende verhaal:
Zo hebben ouders (betrokkenen) op 17 april 2019 levenstestamenten laten opmaken waarin een algemene volmacht is afgegeven om vermogensrechtelijke en andere zakelijke belangen te behartigen. De vader heeft zoon D en zoon E, de moeder zoon E en dochter A als gevolmachtigden benoemd. De ouders zijn niet langer in staat om hun financiële belangen behoorlijk waar te nemen en dat doen ze ook al enige jaren niet meer. De wijze waarop de zonen omgaan met het vermogen van de ouders heeft tot heftige ruzie tussen de kinderen geleid. De vader en dochter A willen daarom bewind instellen over de gelden en goederen van hem en de moeder en ze willen X, een onafhankelijke en professionele bewindvoerder, door de rechter benoemd zien. De druppels voor dit verzoek waren dat de zonen achter de rug van de ouders om de verkoop van de loods in gang hebben gezet, dat zoon D van plan is om de ouderlijke woning te verkopen, dat hij dochter A hierin buitenspel heeft gezet en dat de ouders zichtbaar en hoorbaar onder deze situatie lijden. De zonen zien de situatie anders. Volgens hen hebben de ouders in 2019 een levenstestament opgemaakt en zijn er geen redenen om in weerwil van deze wens alsnog bewind in te stellen. Ze stellen dat de ouders niet meer in staat zijn om zelf de financiën te beheren en dat er al langere tijd sprake is van ‘estate planning’ conform de wens van de ouders zodat hun vermogen zoveel mogelijk ten goede komt aan de kinderen, dat de woning onder het bestuur van de vader valt, waardoor de zonen bevoegd waren beslissingen te nemen, dat met het verkoop van de woning een lange juridische strijd zou zijn voorkomen en dat dochter A de oorzaak is van alle onenigheid en de ouders in haar vete betrekt. De kantonrechter heeft de ouders thuis bezocht. De vader heeft aangegeven dat zijn zoons de zaken niet goed regelen. Hij zou graag zien dat X zijn bewindvoerder wordt. Tijdens het eerste deel van het gesprek was de vader redelijk helder en reageerde hij adequaat. Na een tijdje veranderde dit in een onsamenhangend verhaal over de maffia. De moeder gaf aan zich niet met de zaken te bemoeien en dat het haar niet uitmaakt wie haar financiële zaken behartigt zolang dit maar eerlijk en oprecht gebeurt. Van het gesprek heeft de griffier een proces-verbaal opgemaakt waarop de kinderen konden reageren.
Verzoek
Dochter A verzoekt tot instelling van een bewind over de goederen en gelden die (zullen) toebehoren aan haar vader en moeder.
Beoordeling en motivering
Op grond van artikel 1:431 lid 1 BW kan de kantonrechter gelden en goederen van betrokkenen onder bewind stellen indien betrokkenen als gevolg van hun lichamelijke of geestelijke toestand tijdelijk of duurzaam niet in staat zijn ten volle hun vermogensrechtelijke belangen behoorlijk waar te nemen. Bij de benoeming van een bewindvoerder volgt de kantonrechter gelet op artikel 1:435 lid 3 BW de uitdrukkelijke voorkeur van betrokkenen. Indien er een levenstestament is, wordt er in beginsel van uitgegaan dat de gevolmachtigden de uitdrukkelijke voorkeur van betrokkenen genieten. Zij dienen tot bewindvoerders te worden benoemd, tenzij er gegronde redenen zijn om zich tegen hun benoeming te verzetten in welk geval de kantonrechter zelf een bewindvoerder benoemt. Onder gegronde redenen vallen bijvoorbeeld: (voortdurende) onenigheid of strijd tussen de kinderen c.q. familieleden van de volmachtgever, de wensen van de volmachtgever zelf en onvoldoende bescherming van de volmachtgever door het levenstestament. Volgens de kantonrechter worden de belangen van betrokkenen niet voldoende behartigd. Ten aanzien van de geestelijke toestand van de vader rijst de vraag of de wens voor het benoemen van een bewindvoerder mogelijk ingegeven is door diens waanideeën. Mocht dit inderdaad het geval zijn, dan doet dit volgens de kantonrechter niet af aan het feit dat de vader dit blijkbaar nu zo sterk voelt. Ook is het nog maar de vraag of datgene wat de ouders destijds met hun levenstestamenten hebben beoogd, op dit moment wordt omgezet. Er is heftige ruzie tussen de kinderen, iets wat de ouders met het machtigen van meerdere kinderen in hun levenstestament juist wilden voorkomen; de ouders lijken last te hebben van de situatie; de kinderen worden financieel gezien niet op dezelfde wijze behandeld en het is nog maar de vraag of de uitvoering van de volmacht in lijn is met het gedachtegoed van de ouders.
Conclusie
De kantonrechter stelt wegens hun lichamelijke of geestelijke toestand een bewind in over de goederen en gelden die (zullen) toebehoren aan de vader en moeder en benoemt X tot bewindvoerder.
Bron: Rechtbank Noord-Nederland ECLI:NL:RBNNE:2022:4240
Hoe had dit voorkomen kunnen worden?
- Het vastleggen van een levenstestament is niet ‘slechts’ het bezoek aan de notaris om de akte op te maken.
- In 2017, voorafgaand aan het opstellen van het levenstestament, had er een familieberaad moeten zijn, het liefst nog met een levenstestament deskundige erbij, met de redenen voor het opstellen van een levenstestament. Leg een verslag van dit beraad vast.
- Het doen van schenkingen is vaak een bevoegdheid die in het levenstestament staat vermeld, ook met de bedoeling om de WLZ-bijdrage te beperken of toekomstige erfbelasting te besparen. Het doen van schenking is meestal niet in het belang van de volmachtgever zelf! Het is goed om je dat te realiseren, want zorgkosten nemen toe als je ouder wordt. Dat is een gegeven.
- Als levensexecuteur is het van belang, ook als het levenstestament nog niet is ingegaan, tenminste 1x per jaar langs te gaan en te bespreken of de wensen zoals vastgelegd tijdens het familieberaad en in de akte, nog steeds geldig zijn. Leg dit verslag ook weer vast.
Mijn advies is dan ook om, voordat je je wensen laat vastleggen bij de notaris, te kiezen voor begeleiding bij het opstellen van een levenstestament. Helder in Belastingen is één van de weinige kantoren die zich hierin heeft gespecialiseerd met ook fiscale kennis.
